لۆیس دی بروگلی
د ساڵناما فیزیایێدا کێم ناڤ هەنە هندی لویس دی بروگلی بریسکەداربن. ل ساڵا ١٨٩٢ ل فڕەنسا ژ دایک بوویە، بەشداریێن کویر یێن دی بروگلی د میکانیکیا کوانتەمێدا بۆ هەتا هەتایێ تێگەهشتنا مە د جیهانا هویربینیێدا گوهوڕی. ئاشکەراکرنا دووانەییا شەپوڵا گەردیلەیا ماددەیی وەکو بەڵگەیەکێ ل سەر هێزا ئەقلێ مرۆڤی دێ مینیت.
هۆڵێن ب ناڤودەنگێن سۆربۆن ل وان جهان بوون یێن کو تێدا حەز و ئارەزوویا برۆگلی بۆ بیرکاری و فیزیایێ گەشەکری. ل ڤێرێ بوو کو تۆڤێ هزرێن وی یێن شۆڕەشگێرانە هاتە چاندن. هندەک هزربوون کو ل دویڤدا گەشەکرن و زانست گۆهاڕتن. ساڵا ١٩٢٤ ساڵەکا سەرەکی بوو د فیزیایێدا ژبەرکو تێزا دکتۆرایێ یا دی برۆگلی چەمکێ دووانەیا شەپوڵا گەردیلەی دا نیاسین. ئەڤ هزرێن پێشکەفتی بوونە بەرێ بنیاتێ یێ میکانیکا کوانتەمێ و جهێ دی بروگلی ل ناڤ کۆما زانایێن مەزنێن فیزیایێدا مسۆگەرکر.
هەرچەندە بهێزیا وی د فیزیایا تیۆریدا بوو; لێ بەلێ پا نێرینێن دی برۆگلی کاریگەرییەکا دوور و درێژ هەبوویە. هەتا د گەردوونی ژی دا. کارێن وی بنیاتێ بنەمایێن زانستی داڕشت کو ڕێبەرییا مە دکەن د گەڕان ل دویف گەردوونیدا.
خەڵاتێ نۆبڵێ یێ فیزیایێ ل ساڵا ١٩٢٩ ب دی برۆگلی هاتە بەخشین، ئەڤەژی ب کاریگەرییەکا مەزن دهێتە دانان لسەر ئەردی. ئەف ڕێزلێنانە ڕەنگدانەڤەیا وێ رێزا بلندا کو دناڤ کۆمەڵگەها زانستییا نیڤدەوڵەتیدا هەی بوو.
دی برۆگلی ب شارەزای ئەرکێن خو یێن بلند دگەڵ هەولێن خۆ یێن زانستیدا تێکەلدکرن، د هەولدانێت ویدا بۆ دەرێخستنا مەتەلێن تایبەتمەندیا کوانتەمیدا گرێدای بوو.
میراتێ لویس دی برۆگلی ب شێوەیەکێ ئاڵۆز دگەڵ ریشالێن فیزیایا کوانتەمیدا تێکەلبوویە .پێشەنگیا وی د گەریانا ل شەپۆلڵا گەردیلەییا ماددەی بەردەوامە ل داڕشتنا تێگەهشتنا مە ل جیهانا کوانتەمیدا، بەرجەستەکرنا ڕۆحی بەردەوامیا دیتن و گەڕیانا هزری.